Op 13 maart 2015 werd in Parijs het 4e Europees Energie Forum gehouden, georganiseerd door het Conceil Francais de l’Energie, met als titel“Op weg naar COP21: Efficiënt optreden tegen Klimaatverandering”.

John Ashton, hoofd van de Britse delegatie op een groot aantal internationale klimaatconferenties, sprak op deze conferentie de olieindustrie kritisch toe, in de vorm van een directe rede gericht aan bestuursvoorzitter Ben van Beurden van Royal Dutch Shell.

 

Vertaling: James Kuipers

 

Geachte heer Van Beurden

1. Een maand geleden, tijdens het IP Week diner in Londen, riep u uw collega-bestuurders op om, zoals u het in de titel omschreef, “Minder Afstandelijk, Assertiever” te zijn ten aanzien van klimaatverandering.

2. Gegeven uw vooraanstaande rol als CEO van Shell en de wederopleving van belangstelling voor het klimaat, heeft uw rede terecht discussie uitgelokt. Wellicht zou ik enkele bespiegelingen uiteen kunnen zetten die al lezend bij mij opkwamen.

3. Ik voel mij bevoorrecht dat ik dat mag doen vanaf dit platform. Ik hoop dat de CFE familie, en Jean Eudes [Moncomble, CFE Algemeen Secretaris] dit zullen zien als een passende waardering voor hun uitnodiging. Uw rede, mijnheer Van Beurden, was tenslotte een oproep aan uw bedrijfstak, die vandaag hier sterk vertegenwoordigd is. Het merendeel van wat ik vandaag ga zeggen is ver buiten Shell van toepassing.

4. De titel van uw rede is intrigerend. Ik ben twintig jaar bij dit debat betrokken, waarvan zes jaar als diplomatiek afgevaardigde van het VK met betrekking tot klimaatverandering. Gedurende die periode zijn veel adjectieven voor uw bedrijfstak gebruikt – niet altijd billijk. Maar niemand heeft u er ooit van beschuldigd afstandelijk te zijn.

5. Ja, er waren schellere stemmen bij. U heeft in afgemeten bewoordingen gesproken, proza, geen poëzie, met het rustige zelfvertrouwen van mensen die weten dat ze nooit hoeven te schreeuwen om gehoord te worden. En u koos er soms voor om zich achter gesloten deuren of via anderen te uiten, in plaats van in het openbaar.

6. U heeft ontegenzeggelijk belang bij de keuzes die de samenleving maakt met betrekking tot klimaatverandering. Maar u bent onoprecht geweest bij het bevorderen van dat belang, zoals u dat beschouwt. Van meet af aan is niemand minder afstandelijk, assertiever, en invloedrijker geweest dan de olie- en gasindustrie.

7. Dat een leider in die bedrijfstak nu zijn bezorgdheid uitspreekt dat die niet dicht genoeg bij het klimaatdebat zit klinkt enigszins, als ik zo vrij mag zijn, als een vis die klaagt dat de oceaan waar hij in zwemt niet nat genoeg is.

8. De samenvatting die de gepubliceerde tekst van uw rede vergezelt, valt ook op.

9. Hij verwacht een “energietransitie”. Maar hij voorziet geen “lange termijn” veranderingen in de sturende vraag naar en aanbod van olie. En hij dringt er bij de bedrijfstak op aan om “haar stem te laten klinken” bij de COP21 klimaatconferentie. Dit zou “realiteitszin en praktische uitvoerbaarheid” inbrengen in een discussie die deze attributen impliciet zou ontberen.

10. Met andere woorden, de naderende energietransitie wordt een ongebruikelijke soort transitie. Hij zal geen structurele gevolgen hebben voor het energiesysteem op zich, of op z’n minst voor de markten waar uw zakelijk model van afhankelijk is.

11. Maar uw samenvatting suggereert dat dit toekomstperspectief bedreigd wordt. De onrealistische en onpraktische stemmen die heden ten dage het klimaatdebat domineren, willen COP21 gebruiken om een dreigender soort transitie te ontketenen. Om dit te voorkomen, moet de bedrijfstak haar gebruikelijke terughoudendheid laten varen en haar stem verheffen.

12. Engagement, met afstandelijke begoocheling. Verbintenis aan een transitie die eindigt waar hij begon. Die cognitieve dissonantie suggereert, nog voordat wij in de tekst duiken, dat uw rede wellicht meer zegt over de geestestoestand van uw bedrijfstak dan de externe factoren die voor u aanleiding waren om uw stem te verheffen.

13. Degenen onder u die hun levens en loopbanen aan uw bedrijfstak hebben gewijd, moeten af en toe het gevoel hebben dat uw deugden niet erkend worden terwijl de zonden van de wereld voor uw voordeur worden opgehoopt.

14. Het verhaal van de beschaving is een energieverhaal. Niemand heeft het beter verwoord dan uw collega Frank Niele in zijn klassieke boek over energie, dat meer bekendheid verdient.

15. Het meest beklemmende hoofdstuk van het energie verhaal bestrijkt de laatste 150 jaren. Dat is uw verhaal, het verhaal van olie en gas. Zoals bij elk menselijk streven zijn er episodes geweest van broosheid, omkoopbaarheid en overmoed. Maar zo zijn er ook epische, zelfs heroïsche daden geweest.

16. U heeft olie en gas in onverwachte overvloed aan de grond onder de bodem en de zee ontrukt, vaak onder technisch uitdagende en fysiek gevaarlijke omstandigheden, er steeds in slagend om aan de eisen van naar energie hongerende samenlevingen te voldoen.

17. Het zou niet anders dan menselijk zijn als het af en toe in u op zou komen dat zonder u, de welvaart waar miljarden van genieten en miljarden anderen naar verlangen niet zou bestaan. Mensen zouden kortere, moeizamere levens hebben, blootgesteld aan meer gevaren, gevangen binnen nauwere beperkingen van hun belevingen, kansen en voorstellingsvermogen.

18. En terwijl uw bedrijfstak naar volwassenheid is gegroeid, heeft het krachtige waarden gesmeed, nergens sterker dan bij Shell zelf.

19. U bent geworteld in de realiteit. Met zo veel natuurkundigen en ingenieurs kon dat ook haast niet anders. Terwijl ons politieke discours al verder wegzonk in een miasma van dogma, kunstgrepen, spektakel en media bespelerij, hield u zoveel mogelijk uw voeten aan de grond. Dat is beslist een deugd.

20. Niemand moet denken dat u woorden als “realisme” en “praktische uitvoerbaarheid” achteloos uitspreekt.

21. U bent nimmer teruggedeinsd voor de toekomst. U heeft er naar gestreefd om haar puzzels op te lossen en haar naar uw hand te zetten.

22. Ik ben een verlopen diplomaat (en een verlopen natuurkundige). Al vroeg in mijn loopbaan werden de Shell Scenario’s door het ministerie van buitenlandse zaken van het Verenigd Koninkrijk beschouwd als het toppunt in hun soort, en hun toenmalige impresario, Ged Davis, als een hedendaagse Merlijn.

23. Later liep u ver voor regeringen uit door de noodklok te luiden betreffende de gevaarlijke verknoping van wereldwijde risico’s die voedselonzekerheid, wateronzekerheid en energieonzekerheid aan elkaar verbinden.

24. Bij Shell begreep u snel het toenemende belang van steden, en de groeiende klasse welvarend geworden burgers, als een wereldwijd vormende kracht. Dit is tegenwoordig orthodoxie. Maar Dave Sands en zijn team bij Shell hadden dat meer dan tien jaar geleden al door.

25. Eén instinct, sterker zelfs dan de druk van de realiteit en van de toekomst, heeft voor lange tijd uw bedrijfstak gekenmerkt.

26. In de politiek is de eerste reactie op een nieuwe uitdaging het negeren ervan, en hopen dat het vanzelf verdwijnt. Er zijn al genoeg problemen.

27. Als het niet wil verdwijnen is de tweede reactie vertragen. Als je het door kunt schuiven naar morgen, kan het misschien alsnog verdwijnen, en in de politiek komt morgen toch al nooit.

28. In het gunstigste geval vermijd of vertraag je het niet. Je zoekt een antwoord dat van een uitdaging een kans maakt.

29. Boren onder extreme omstandigheden; gas omzetten in vloeistoffen voor wereldwijde verzendingen; koolstofdioxide invangen en in de bodem stoppen – telkens wanneer u op een grens stuitte, met name een technische grens, was uw aandrang om het te doorbreken. U legt zich met tegenzin neer bij de beperkingen die de wetten van de thermodynamica u opleggen. Maar binnen die beperkingen schrok geen uitdaging u tot nog toe af.

30. Nu wordt er van u verlangd dat u uw bijdrage levert aan het antwoord op klimaatverandering, de grootste uitdaging waarmee uw bedrijfstak ooit geconfronteerd is.

31. U zou zeker redelijkerwijs mogen vinden dat u daartegenover erkenning verdient voor uw rol bij het binnen handbereik brengen van de vruchten van de moderniteit. Die vruchten blijken niet zo zoet te zijn als ze eerst leken. Maar wij waren degenen die er om vroegen. Nooit hoefde u ze aan ons op te dringen.

32. Het ligt echt niet aan u dat klimaatverandering een lastig probleem is. Uw bedrijfstak is weliswaar tot op zekere hoogte verantwoordelijk voor ons onvermogen om het aan te pakken, maar dat is evenmin uitsluitend uw schuld.

33. Maar de keuzes van de CEO’s van uw generatie zullen bepalend zijn, niet alleen voor u als bedrijven maar voor het eventuele slagen of mislukken van ons antwoord op klimaatverandering.

34. Om die reden zult u onverbiddelijk gedwongen worden om rekenschap te geven voor die keuzes; en daarom zouden uw uitspraken van een maand geleden forensisch onderzocht moeten worden.

35. Elke rede vertelt een verhaal. En onder het bovenliggende verhaal is er altijd een ander, meer subtiel verteld verhaal, over de drijfveren, verlangens en angsten die het eerste bezielen.

36. Alleen wanneer elk verhaal met het andere spoort; en alleen wanneer elk verhaal gedragen wordt door een beleving van de wereld die voor spreker en toehoorders overeenkomt; slechts dan zal de rede echt gehoord worden.

37. Niet één verhaal maar drie. Het verhaal van het masker dat u draagt, het verhaal van het gezicht erachter, het verhaal van de wereld.

38. Het verhaal van uw masker was een maand geleden helder.

39. U aanvaardt de “morele verplichting” om op klimaatverandering te reageren, ook voor uw bedrijfstak. COP21 zal cruciaal zijn. De inzet hier in Parijs zal hoog zijn.

40. Maar ondertussen marcheert de ontwikkeling voort. Terwijl wij grote stappen maken verbindt een gouden draad van groei de omvang van de economie, de vraag naar energie, en de vraag naar olie en gas. Dit zou eeuwig door moeten gaan. Uw bedrijfstak zal “een bedrijfstak die waarlijk economieën aandrijft” blijven, terwijl “de vraag van de wereld naar energie het gebruik van fossiele brandstoffen nog tientallen jaren zal schragen”.

41. U schijnt klimaatverandering niet te zien als een bedreiging voor die mars. Wel bent u bang dat wij mogelijk overijverig kunnen zijn. Overmatige bezorgheid voor het klimaat zou ons er toe kunnen brengen om de gouden draad te breken door het inperken van de verbranding van uw produkten.

42. Ook dit is een morele kwestie. Zoals u het ziet is het in strijd met de vraag die klimaatverandering zelf opwerpt. Hoe, vraagt u, kunnen wij “één morele verplichting, toegang tot energie ….. afwegen tegen de andere: klimaatverandering tegengaan”.

43. Uw respons is dat wij ons minder intensief met het klimaat bezig moeten houden. We kunnen een transitie hebben maar het kan niet transformeren. Het doel, in willekeurig welk tijdsbestek van betekenis dan ook, moet niet een koolstofneutraal of zelfs laag koolstof energiesysteem zijn.

44. In plaats daarvan moeten wij genoegen nemen met “lager-koolstof”, wat dat ook moge betekenen, waardoor wij ons de ‘hogere energie” kunnen veroorloven die “het verschil maakt tussen armoede en welvaart”.

45. En zo voert het verhaal van uw masker onafwendbaar tot de conclusie dat er uiteindelijk niet gekozen hoeft te worden. Er is maar één moreel en economisch beschikbare aanpak. Die transformeert niet. Hij verloopt in heel kleine stappen.

46. En wat fossiele brandstoffen betreft, “In plaats van ze te uit te bannen moet de focus gericht blijven op het verlagen van hun ….. emissies”.

47. U sluit steenkool, het produkt van een concurrerende industrie, onmiddellijk zonder enige gewetenswroeging uit van dit streven. Maar dat dient om de overgang naar gas mogelijk te maken, niet een snellere ontplooiing van hernieuwbare energie (wat investeringen in gas zou ontmoedigen); laat staan energie efficiëntie, wat u nergens noemt.

48. U dringt aan op de toepassing van koolstof opvang en opslag (CCS), waarvan Shell inderdaad een pionier is geweest. Maar u geeft niet aan hoe het belangrijkste obstakel, de extra kosten die ermee gepaard gaan, kan worden overwonnen.

49. Er is geen technische reden waarom tientallen grote CCS installaties niet nu al in Europa zouden draaien. Ik heb mee onderhandeld over de totstandkoming van het New Entrant Reserve financieringsmechanisme in 2008, waarbij ik met vele anderen heb samengewerkt waaronder uw collega Graeme Sweeny. We meenden destijds een doorbraak op het gebied van financiering tot stand te hebben gebracht.

50. In plaats daarvan: nog steeds geen installaties. Uw Peterhead project zou het eerste kunnen zijn. Maar zonder overeenkomst met betrekking tot de verdeling van de bijkomende kosten tussen belastingbetalers, consumenten en aandeelhouders, blijft grootschalige CCS een luchtkasteel.

51. U roept om “een goed opgezet systeem voor vaststelling van de prijs van koolstof”. De zwakke uitvoering van het Europese Emissie Verhandelings Systeem daargelaten, kan een koolstofprijs hooguit veranderingen in de marge tot stand brengen. En het zal dat in de werkelijkheid, met alle onzekerheden omtrent prijs bij levering en tegenstrijdige prijssignalen, minder goed doen dan in een zich fatsoenlijk gedragend model.

52. Afgezien van diegenen die in een model leven, begrijpt vrijwel iedereen dat een klimaatrespons die primair op een koolstofprijs berust slechts marginale verandering zal opleveren. In politiek opzicht fungeert het als een rem op ambitie, niet als een stimulans, en met name niet wanneer het vergezeld gaat van een aversie, ook evident in uw rede, tegen harde emissielimieten.

53. Dat is het verhaal van uw masker: een manifest voor een olie en gas status quo, gerechtvaardigd met de niet onderbouwde claim dat de economische en morele prijs van het niet er aan vasthouden groter zou zijn dan het gunstige effect van de vermeden klimaatverandering.

54. Achter het masker is het gezicht. Zijn verhaal is gecodeerd in taal en toon, en het past niet bij het masker.

55. U verwerpt “stereotypes die de voordelen niet zien die onze bedrijfstak de wereld brengt”. Maar u valt zelf vrijelijk terug op stereotypes, om diegenen mee aan te vallen die voor meer ambitie pleiten.

56. U en uw medestanders hebben een monopolie op realiteitszin en uitvoerbaarheid. U bent “evenwichtig” en “goed geïnformeerd”. Uw tegenstanders zijn “naief” en “kortzichtig”.

57. En u beschuldigt hen ervan dat ze “een plotselinge dood” willen van fossiele brandstoffen. Geen enkele zinsnede in uw rede is meer onthullend. Niemand vraagt erom en als dat wel zo was zouden ze hun tijd verspillen. Maar de Freudiaanse heftigheid van uw aanklacht flitst uit de tekst als een bliksemschicht.

58. Bovendien, ook al erkent u dat er twijfels zijn over de geloofwaardigheid van uw bedrijfstak, u pakt ze niet aan. U praat, als het ware, vanuit de hoogte, met gezag en afstandelijkheid, tegen een wereld die als vanzelfsprekend voor anderen er net zo uit moet zien als als voor u. En vanuit die verhevenheid lijkt u ons te willen doen geloven dat het er niet om draait hoe met klimaatverandering om te gaan als wel hoe dat te doen zonder uw bedrijfsmodel aan te tasten.

59. U bent niet objectief, en uw autoriteit is in feite gecompromitteerd door uw evidente behoefte om zich vast te klampen aan dat wat u kent, hoe hoog de prijs voor de gemeenschap ook is.

60. Dat een leider in de olie- en gasindustrie roept om blijvende afhankelijkheid van olie en gas zal voor de meesten klinken als een eenzijdig pleidooi. Als u dat niet erkent zal dat wat u zegt niet echt gehoord worden.

62. Klimaatverandering is een spiegel waarin wij allen het beste en het slechtste van onszelf zien. In die spiegel lijkt u een energiesysteem te zien dat u met zoveel inspanning heeft opgebouwd en zo opwindend vindt dat u de gedachte aan de noodzaak om een ander te bouwen nu niet kunt verdragen.

63. Er zit een vleug narcisme in het verhaal van uw gezicht.

64. De paranoïcus vreest niet bestaande samenzweringen. U vreest een niet bestaande samenzwering die uw plotselinge dood teweeg moet brengen.

65. Er zit een vleug paranoia in het verhaal van uw gezicht.

66. De psychopaat vertoont opgeblazen zelfwaardering, gebrek aan empathie, en een neiging om degenen die hem dwarszitten te pletten.

67. Al deze neigingen komen in uw rede voor. Er zit een vleug psychopathie in het verhaal van uw gezicht.

68. Ik weet zeker dat u zelf niet narcistisch, paranoïde en psychopatisch bent. Maar uw stem maakt deel uit van een collectieve stem, en die attributen kleuren die stem.

69. Het verhaal van het masker en het verhaal van het gezicht achter het masker. Het ene, een toonbeeld van redelijkheid. Het andere in de greep van maar al te menselijke emoties. Ze leven niet in vrede met elkaar. En ook niet met de wereld.

70. Het verhaal van de wereld is zo oud als de oudheid. Het is het verhaal van de boodschap op de wand. De waarschuwing aan de laatste koning van Babylon bij zijn laatste grote feest dat hij gewogen is, zoals in het boek Daniël staat geschreven.

71. De hoog koolstof, roekeloos grondstoffen verkwistende moderniteit die u mede heeft opgebouwd is een nieuw Babylon. Elke hap uit zijn vruchten vergiftigt de boom waarvan wij het plukken. Koning Belsazar van Babylon plunderde gouden bokalen uit de Tempel van Salomo. Wij roven uit een ecologisch structuur die wij niet meer herkennen als onze eerste Tempel. Maar wij sterven lichamelijk en geestelijk als het verbrokkelt.

72. Klimaatverandering is onze boodschap op de wand.

73. Als wij haar ter harte nemen kunnen wij onze Tempel herstellen. Als wij dat niet doen vallen wij ook.

74. U weet dit. Als dat niet zo was, moet uw onderzoek van de nexus u dit duidelijk gemaakt hebben.

75. Regeringen hebben zichzelf verplicht om alles te doen wat nodig is om klimaatverandering tot 2°C te beperken. Ooit hoorde ik hoe een collega van u uit de bedrijfstak dit afwees. Politici, zei hij, hadden dit op cynische wijze beloofd om NGO’s de mond te snoeren. Maar de wil om die verplichting waar te maken ontbrak. Een van uw voorgangers, die aan de tafel zat, maakte geen bezwaar.

76. De 2°C verplichting zal niet verdwijnen. Het zal opnieuw bevestigd worden op COP21, waar deze keer bovendien moet worden verklaard dat dit koolstof neutrale energie tegen het midden van de eeuw betekent. 2°C was niet een terloopse reactie op “impossibilisme” van de burgerlijke gemeenschap. Het was een politieke uitspraak, wetenschappelijk gefundeerd, over de drempel waarvan de overschrijding tot gevolg heeft dat de klimaatonzekerheid onbeheersbaar wordt.

77. De verplichtingen die op COP21 worden overeengekomen zullen misschien ontoereikend zijn voor het halen van de 2°C doelstelling. Maar de krachten die nu aan het werk zijn zullen er onverbiddellijk voor zorgen dat onze ambitie toeneemt en niet ingetoomd wordt.

78. Uw strategie lijkt in te houden dat u probeert om op de oude voet door te gaan tot de deur naar 2°C definitief dichtslaat. Maar regeringen kunnen niet weglopen van hun toezeggingen. Ze zouden uit moeten leggen welke veranderingen dat zou rechtvaardigen. Alles wat we sindsdien te weten zijn gekomen vraagt om meer urgentie, niet minder. De echte bedreiging voor ons aller welvaren schuilt achter te weinig ambitie, niet te veel.

79. Het enige middel waarover we beschikken om keuzes in het algemeen belang te maken is de politiek.

80. Gedurende de periode waarin ik heb geleefd was politiek altijd lineair, en dus voorspelbaar. U bent bedreven in het koersen op lineaire politiek. Ondernemingen werden nog handiger in het sturen van de keuzes van de lineaire politiek voor hun eigen winst en tegen het algemeen belang. Dat is een van de redenen waarom lineaire politiek op z’n laatste benen loopt.

81. Een tijdperk breekt nu aan waarin de politiek niet-lineair is, politiek waarvan de uitkomsten vanuit het oude referentiekader, uw referentiekader, moeilijker te voorspellen zullen zijn. U bent niet bedreven in het koersen op niet-lineaire politiek.

82. Er zit geen gevoel voor politiek in de Shell Scenario’s. Dat deed er niet toe toen de politiek nog lineair was, maar nu doet het er wel toe.

83. Niet-lineaire politiek zal nieuwe geluiden verwelkomen. Steden. Gemeenschappen. Jonge mensen. Vrouwen. Consumenten. Afnemers van politiek zullen vormgevers ervan worden.

84. Hun geluiden zullen werken als een pal en de ambities op klimaatgebied opkrikken.

85. Ondernemingen die blootstaan aan klimaatrisico’s zullen meer ambitie eisen.

86. Ondernemingen die koolstof-neutrale energie leveren zullen meer ambitie eisen.

87. Ondernemingen die niet geketend zijn aan leveringssystemen van fossiele energie zullen uit willen komen aan de winnende kant en zullen meer ambitie verwelkomen.

88. Ondernemingen die voor minder ambitie gaan zullen niet langer kunnen schuilen in een grote tent, niet langer zich voor kunnen doen als deel van de oplossing wanneer hun keuzes daarmee in tegenspraak zijn. Ze zullen nergens kunnen schuilen.

89. De laag-koolstof economie begint vaste vorm te krijgen en het werkt.

90. Duitsland is begonnen met een onomkeerbare herstructurering van een electriciteitssysteem dat grotendeels gevoed zal worden met duurzame energie.

91. U heeft dit verkeerd geïnterpreteerd. U verwijst naar royale subsidies voor duurzame energie in Duitsland. Deze zijn echter de legitieme uitkomst van politieke consensus. U verwijst naar basislast kolen. Maar, wat je niet zou verwachten van een ingenieur, het ontgaat u dat dit voorbijgaande ruis is in een structurele transitie, waarvan het signaal de opkomst van duurzame bronnen is.

92. U ontkent dat u met uw activa zult blijven zitten. Zeker, eersteklas activa zijn goedkoop, en activa waar zwaar in geïnvesteerd is renderen gewoonlijk snel. Maar uw casus gaat er ook van uit dat de 2°C niet gehaald wordt, en van een uitbouwtempo van duurzame bronnen dat al lang door de realiteit achterhaald is.

93. De Bank of England houdt de koolstofbel in de gaten. Screens van Bloomberg bevatten een tool voor de evaluatie van koolstof risico’s. De Divestment beweging mag nog klein zijn maar hij trekt jongeren aan, heeft moreel gezag en kan nu naast een milieuzaak ook een voorzorgzaak aanvoeren.

94. Boodschap aan de wand. Verhaal van de wereld.

95. Een vriend van mij, die hoog steeg in een andere energiebedrijf, vertelde mij over het berouw dat hem overkwam toen hij met pensioen ging, over zijn leven met een leugen over het klimaat.

96. In de VS zitten jonge ondernemingen op het gebied van duurzame energie vol met vluchtelingen uit de fossiele energie.

97. De beste employees van E.On staan in de rij voor een baan in de duurzame tak wanneer die afgescheiden wordt. Weinigen willen tradionele energie blijven maken uit steenkool en gas.

98. Ik vraag me af of mensen bij Shell dezelfde aantrekkingskracht voelen.

99. Ze bevinden zich in een bedrijfstak die klem zit in een drievoudige bankschroef. Beleggers en toezichthouders zullen in toenemende mate de risico’s van onbrandbare steenkool en toekomstige klimaatpolitiek willen ontlopen. Het kost steeds meer om nieuwe bronnen naar de markt te brengen, in dollars en in reputatie. Ongeacht de huidige prijs van olie zal de volatiliteit ervan een steeds grotere gok maken van beleggingen.

100. Is deze bedrijfstak nog net zo inspirerend voor uw jongere collega’s als het was toen u toetrad?

101. Afgezien van de echte psychopaat wil iedereen zich deel voelen van het gemeenschappelijk goed. Uw onderneming zit vol goede mensen. Maar goede mensen kunnen slechte keuzes maken in een institutie die zich vastklampt aan een slecht idee.

102. Uw eigen positie is niet benijdenswaardig.

103. Een kloof is ontstaan tussen rijkdom (die koolstofrijk is) en waarde (die koolstofarm is). Niet-lineaire politiek is het antwoord van de mensen, uw klanten, op die kloof. Een tijdlang kon die kloof overbrugd worden, Maar nu niet meer.

104. U kunt niet voor rijkdom en waarde kiezen. U kunt er niet voor kiezen om te transformeren en te worstelen tegen transformatie. U kunt niet voor hoog koolstof en laag koolstof kiezen.

105. U moet nu een keuze maken en de gevolgen aanvaarden.

106. Het is een martelende keuze. De kosten zijn hoe dan ook enorm. U zult hoe dan ook de dobbelstenen werpen. Niets uit uw ervaring bereidt u voor op dit moment.

107. Kies voor rijkdom en u zou een tijdje binnen uw comfort zone kunnen blijven, zich vastklampend aan een oud zakelijk model. Zelfs in de drievoudige bankschroef blijft dat nog enige tijd bruikbaar. De vraag naar uw producten zal groeien alvorens op te drogen.

108. Terwijl dit plaats vindt zou u kunnen blijven proberen om ambitie ten aanzien van het klimaat in te tomen. Uw industrie zou, strategisch samenwerkend als een politieke rem, het waarschijnlijk uit kunnen houden totdat 2°C technisch en thermodynamisch onmogelijk wordt.

109. Maar zij kan dat niet zonder op de balans te worden gelegd, wellicht tijdens uw wacht. Vertrouwen zou wegdruppelen. Getalenteerde jonge managers zouden wegdrijven. Reeds aangetaste achtenswaardigheid zou wegstromen. Drup. Drijf. Stroom.

110. Of u kiest voor waarde. U zou gewoon kunnen accepteren dat uw E.On moment aangebroken is, dat de dagen van het bedrijfsmodel van gisteren geteld zijn, dat de uitdaging nu bestaat uit het sturen van de neergang en het opbouwen van een nieuwe bijdetijdse industrie, ook al is dat moeilijker voor een olie- en gasonderneming dan voor een nutsbedrijf.

111. Sommigen zullen u beschuldigen van verraad aan de stam en commerciële waanzin. U zou het deksel op de pot met koolstofrisico wagenwijd opendoen. De koers van uw aandeel zou er onder lijden, althans op de korte termijn.

112. Maar dit zou u de kans verschaffen om uw bedrijf planmatig te vernieuwen, in plaats van reagerend op externe schokken.

113. U zou geen masker nodig hebben. Het gezicht kan aan de wereld getoond worden en zichzelf in de weerkaatsing zien.

114. Ik weet niet hoe dat nieuwe bedrijfsmodel eruit ziet. U zult daar zelf pas gaan achter komen wanneer u accepteert dat het oude model al dood is als instrument van het gemeenschappelijke goed.

115. Maar ik weet wel wat de wereld te zien moet krijgen als het uw bedrijf moet aanvaarden als deel van de oplossing niet meer als deel van het probleem.

116. Stop met het frustreren van ambitie.

117. Praat mens ons over hoe u uw rol zult spelen in een 2°C transitie.

118. Vertel ons het inspirerende verhaal van die transitie, geruggesteund door uw kennis en ervaring. De transitie naar elektrische voertuigen en verwarming; koolstofvrije stroom; nieuwe horizonten in rendement. Een nieuw gouden tijdperk van energie.

119. En vertel ons niet door krokodillentranen heen dat dit alles veel tijd zal kosten. Vertel ons hoe u dit zult versnellen, en wat u van de overheid verlangt om het sneller te doen.

120. Kom rond uit voor uw 2°C koolstof risico en stap uit investeringen die het zouden vergroten.

121. Doe niet meer alsof gas een deel van het antwoord is op klimaatverandering, in plaats van een noodzakelijke periode in een transitie die zo kort mogelijk moet worden gehouden. Doe niet meer alsof gas altijd kolen zal verdringen in plaats van duurzame energiebronnen, en alsof het niet de noodzakelijke politieke focus op rendement zal verstoren.

122. Dring er bij andere bestuurders op aan dat ze nieuwe fracking wereldwijd de rug toekeren, zoals ze dat wijselijk al in de UK gedaan hebben. Het is een hoog koolstof suiker stormloop en een recept voor politiek smart. Zie de berichten uit Algerije.

123. Schei uit met het gemopper over duurzame energie. Ontsluit de mogelijkheden die hij biedt.

124. Organiseer een terugtrekking uit de koolstof voorhoede, vooral in het Noordpool gebied. Laat het in de bodem zitten.

125. Versnel de ontwikkeling van CCS. Gebruik uw betalingsbalans om regeringen over te halen tot een deal over de kosten.

126. Het is voor een buitenstaander gemakkelijker om te zeggen waar u mee op moet houden dan waar u mee zou moeten beginnen. Maar hoe meer u zich richt op een 2°C wereld, des te meer zult u de mogelijkheden ervan zien.

127. Ik wil dat u een storm tegemoet vaart. Maar in stormen bent u op uw best en de storm die u hoe dan ook zal treffen als u treuzelt zal dodelijker zijn. Binnen Shell hangt het spookbeeld van Brent Spar boven het onderwerp van politieke keuze. Of als dat niet zo is, dan hoort het wel zo te zijn.

128. De Risorgimento overspoelde Sicilië halverwege de 19e eeuw. Het dreigde de privileges weg te vagen van een naar binnen gekeerde aristocratie die ervan overtuigd was dat haar glorietijd nooit zou eindigen.

129. Hun worsteling om zich vast te klampen aan een ineenstortend syteem van feodale macht is op briljante wijze geschilderd in de roman The Leopard van Lampedusa. Een van de hoofdfiguren is de wereldse en cynische Prins Tancredi, die op enig moment opmerkt dat “Zaken zullen hier moeten veranderen als wij willen dat zaken blijven zoals ze zijn”.

130. Draag een masker voor verandering op een gezicht die daar tegen is. Dat is een slimme zet en als de spanningen niet te groot zijn – als de politiek lineair is – kan het zelfs werken.

131. Maar wanneer de spanningen existentieel zijn, koopt u er alleen maar valse veiligheid mee. Diegenen die de Tancredi strategie toepassen worden hoe dan ook weggevaagd.

132. U bevindt zich nu in de positie van Tancredi. U sprak een maand geleden een rede uit die werelds was. Gaat u nu uw onderneming en uw bedrijfstak naar een wijze keuze sturen?

Met vriendelijke groeten

John Ashton

Slotwoord van Evert van Voorthuysen

In regel 114 zegt John Ashton niet te weten hoe het nieuwe bedrijfsmodel van Shell er uit gaat zien. Ik ben zo vrij om te stellen dat ik het wel weet, mits Shell de bakens gaat verzetten. Shell verkoopt vloeibare brandstoffen en verbruikt aardolie en aardgas als grondstof. En wat Van Beurden betreft gaat Shell hier tot Sint Juttemis mee door.

Het kan anders, en het moet anders. Dat het anders kan weten ze bij Shell ook. Shell neemt namelijk deel aan het Solar Jet project, een Europees FP7 project om zonnebrandstof te produceren:
water + ingevangen CO2 + geconcentreerde zonnewarmte → methanol of een andere koolwaterstofverbinding, zie bv. http://www.solar-jet.aero
Shell heeft de middelen om dit onderzoek samen met zijn FP7 partners DLR en ETH Zürich een factor 10 op te schalen en binnen vijf jaar proeffabrieken te gaan bouwen in een land met een woestijnklimaat. Als Shell binnen tien jaar grotere bedragen investeert in zonnebrandstoffabrieken dan in de exploratie naar olie en gas heeft dit bedrijf zijn bestaansrecht bevestigd.